Patriotyzm zakupowy to dokonywanie świadomych decyzji o nabywaniu produktów wytwarzanych we własnym kraju, choć – jak w realiach polskich – wyprodukowanych już często niekoniecznie w oparciu o kapitał rodzimy. Patriotyzm zakupowy czy ekonomiczny odnosi się nie tylko do decyzji indywidualnych konsumentów. Dotyczy też przedsiębiorstw, samorządów, a także rządu.

Z badań rynkowych wynika, że Polacy niespecjalnie są zakupowymi patriotami. Rzadko wybierają polskie produkty, mając na uwadze przede wszystkim to, że są polskie. Faktem jest, że wiele naszych „narodowych” marek utraciło polską przynależność. Z kolei wiele polskich firm przyjęło obco brzmiące nazwy, by mieć większe szanse u klientów nie tylko za granicą, ale także u Polaków – za rodzimym rynku. Firmy te powstawały w okresie, kiedy swojsko brzmiąca nazwa nie była gwarancją sukcesu, a polskie pochodzenie produktów nie było synonimem wysokiej jakości.

Na szczęście prawie już minęła fascynacja tym, co zagraniczne, obce – tylko dlatego, że jest zagraniczne. Prawdą jest też jednak, że krajowy przemysł jest ogólnie w nie najlepszej kondycji i polskich odpowiedników wielu poszukiwanych na rynku po produktów prostu nie ma.

Badania rynkowe wskazują, że w sferze deklaracji ok. 60 proc. Polaków przykłada wagę do tego, żeby kupować raczej polskie niż zagraniczne. Tak wysoki wskaźnik patriotyzmu konsumenckiego w sferze deklaracji nie znajduje jednak odzwierciedlenia w decyzjach zakupowych. Jedynie 5 proc kupujących rzeczywiście świadomie wybiera polskie produkty, dlatego że są rodzime, podczas gdy w krajach Europy Zachodniej wskaźnik ten wynosi ok. 20 proc. Najniższym poziomem patriotyzmu, czy inaczej etnocentryzmu konsumenckiego, charakteryzują się osoby młodsze, o wyższych dochodach. Kobiety postawę etnocentryczną przejawiają częściej niż mężczyźni. Respondenci z wykształceniem podstawowym i zawodowym wykazują silniejsze skłonności etnocentryczne niż mający wykształcenie średnie i wyższe.

Patriotyzm zakupowy w wielu krajach wysokorozwiniętych jest powszechnie praktykowany – o czym w Polsce się prawie nie wspomina, być może celowo. Etnocentryzm zakupowy jest tam tak wysoce świadomy, że skłania konsumentów do nabycia wytworów rodzimej produkcji nawet kosztem ich niekiedy nieco niższej jakości. Ci konsumenci są bowiem świadomi, że nabywanie rodzimych produktów ma ścisły związek zapewnieniem miejsc pracy i wzrostem zamożności społeczeństwa. Kraje należące do najbogatszych w świecie charakteryzują się najwyższymi wskaźnikami konsumpcji wewnętrznej.

Konsumenci działający w duchu patriotyzmu konsumenckiego wierzą w to, że ich pieniądze, wydane na wsparcie własnej gospodarki, wracają do nich w postaci miejsc pracy, usług publicznych, infrastruktury i skutkują bogaceniem się społeczeństwa oraz państwa, w którym żyją. Przy takich decyzjach konsumenckich osiągają podwójną korzyść. Działaniom tym towarzyszy często mechanizm samospełniającego się proroctwa: kupujemy we własnych firmach, ponieważ wierzymy, że nasze firmy są dobre, a w konsekwencji firmy, dzięki bezpiecznemu poziomowi sprzedaży, mogą inwestować w polepszanie swojego funkcjonowania i rzeczywiście stają się lepsze od zagranicznej konkurencji.

Wzrost zakupowego patriotyzmu Polaków – nie tylko w sferze deklaracji – dostrzegany jest jednak coraz wyraźniej. Dzieje się tak przede wszystkim w odniesieniu do produktów na rynku spożywczym. Wśród klientów jest on przede wszystkim uzasadniany poszukiwaniem jakości. Wynika ze spostrzeżenia, że dostępne polskie produkty spożywcze są wyższej jakości niż ich odpowiedniki zagraniczne. Ponadto odpowiadają one bardziej nawykom żywieniowym, w szczególności zaś smakowym. Tendencje rynkowe pokazują, że wzrostu pozytywnego nastawienia kupujących do polskich produktów z innych działów gospodarki należy oczekiwać w ciągu nadchodzących lat.