Opakowania służyły pierwotnie do przechowywania i ochrony produktów. Z czasem handlowcy i producenci dostrzegli ich potencjał jako narzędzia komunikacji z konsumentami. Dzisiaj mają m.in. przyciągać uwagę klientów, podkreślać walory marki, informować o cechach produktu czy uwidoczniać promocje. A funkcji opakowań przybywa…

Według szacunków Polskiej Izby Opakowań, ok. 50 proc. opakowań do żywności i napojów jest z tworzyw sztucznych. Dotyczy to pakowania mięsa, wędlin, nabiału, przypraw, ryb, sosów, warzyw, owoców. Około 15 proc to opakowania szklane. Również ok. 15 proc. przypada na opakowania z metalu, a ok. 20 proc. na opakowania z papieru i tektury. W tej grupie mieszczą się m.in. opakowania do soków, mleka oraz wyrobów piekarniczych.

Skoro 70 proc. decyzji o zakupie produktów żywnościowych zapada w miejscu sprzedaży – jak wynika z niektórych badań – to opakowanie ma bez wątpienia istotny wpływ na skuteczność sprzedaży. Opakowanie, które pozwoli zwiększyć sprzedaż choćby w niewielkim stopniu, może mieć większy wpływ na zysk niż jakakolwiek metoda optymalizacji kosztów. Sprzedawcy biorą też pod uwagę pośrednie koszty obsługi opakowań. Opakowania gotowe na półkę mogą ograniczyć koszty wykładania towaru o 1–2% wartości sprzedaży. W końcu jednak zarówno producenci i handlowcy muszą znaleźć równowagę między minimalizacją nakładów oraz jakością i atrakcyjnym wyglądem opakowań.

Reguły nowoczesnego handlu w branży spożywczej oraz opakowań, w połączeniu z walką o konsumentów i miejsce na sklepowych półkach, skłaniają do działań na rzecz wartości dodanej w zakresie opakowań: ich większej funkcjonalności, dostępności i wydajności logistycznej.

Opakowania aktywne

Opakowania aktywne i inteligentne są innowacyjnym kierunkiem w dziedzinie opakowań dla żywności. Podczas gdy w opakowaniach tradycyjnych starano się do minimum ograniczyć interakcję między opakowaniem a produktem, to w opakowaniach aktywnych celowo wykorzystuje się interakcję produktu z opakowaniem lub ze środowiskiem, które produkt wytwarza, bowiem oddziaływanie opakowania na produkt może być w pewnych przypadkach bardzo korzystne.

Pierwsza grupa opakowań aktywnych ma za zadanie usunąć szkodliwe gazy, wodę, absorbować związki zapachowe czy światło – co jest równoznaczne z zabezpieczeniem produktu przed zepsuciem. Druga grupa opakowań aktywnych to emitery, zawierające substancje zdolne do opóźniania niekorzystnych procesów zachodzących w produkcie. Ich zastosowanie umożliwia m.in. regulowanie wilgotności, namnażania się niepożądanych mikroorganizmów oraz zapobieganie zepsuciom bakteryjnym. Coraz częściej stosowane są też folie nasycone substancjami antybakteryjnymi i antypleśniowymi.

Przykładem opakowania aktywnego jest opakowanie w technologii MAP (o zmodyfikowanej atmosferze). Produkty pakowane z jej użyciem legitymują się przedłużonym okresem trwałości, świeżości i wyglądu. Pakowanie w atmosferze ochronnej polega na zastąpieniu powietrza specjalnym gazem lub mieszaniną gazów o właściwościach ochronnych. Technologia ta przyczynia się również do ogólnego obniżenia zawartości konserwantów w produktach. Stosowana jest głównie w produktach świeżych (mięso, sery, wyroby piekarskie i cukiernicze, przetworzone warzywa) oraz suchych (orzeszki, mleko w proszku, kawa).

Opakowania inteligentne

W opakowaniach inteligentnych cecha materiału opakowaniowego lub efekt interakcji między opakowaniem a produktem pozwalają na kontrolowanie bezpieczeństwa produktu w trakcie przechowywania i na przekazanie tej informacji konsumentowi. Z reguły materiał opakowania zawiera czujniki, które pozwalają na monitorowanie stanu zapakowanej żywności. Czujniki informują na przykład o zmianach chemicznych w produkcie, drobnoustrojach, czasie i temperaturze przechowywania czy nieszczelności opakowania. Zmiana temperatury powyżej zaprogramowanej i po upływie określonego czasu jest rejestrowana jako zmiana barwy wskaźnika na zewnątrz opakowania. Wskaźniki czasu i temperatury wykorzystywane są najczęściej w logistyce.

Opakowania inteligentne i aktywne przysparzają korzyści ekonomicznych. Mimo iż powszechnie nadal stosowa­ne są tradycyjne technologie pakowania żywności, to niewątpliwie przyszłość opakowań do żywności będzie należeć do opakowa­ń aktywnych i inteligentnych.

Ekologia

Coraz istotniejszym aspektem opakowania staje się jego wpływ na środowisko. Szerzej ujmując, w tej dziedzinie będzie wkrótce dominować idea zrównoważonego rozwoju, mająca na celu bezpieczeństwo użytkowania, bezpieczeństwo żywności i ochronę środowiska. Coraz więcej firm, zwłaszcza dużych, przyjmuje strategię stosowania we wszystkich opakowaniach materiałów w 100% odnawialnych lub przetworzonych. Właściwie dobrane opakowanie obniża koszty w łańcuchu dostaw dzięki ograniczeniu odpadów, usprawnieniu obsługi, zastosowaniu materiałów odnawialnych i możliwości recyklingu. W ogólnoświatowej ankiecie wśród firm z branży opakowań, dbałość o środowisko określono jako najtrudniejsze z wyzwań. W Europie, gdzie jest nadprodukcja żywności, dzięki zastosowaniu odpowiednich opakowań i systemów pakowania marnuje się tylko 3 proc. żywności – znacznie mniej niż w innych rejonach świata.

Internet

W związku z dynamicznym rozwojem handlu za pośrednictwem internetu, detaliści szukają sposobów uatrakcyjnienia opakowań przesyłanych pocztą. Z kolei wysoki odsetek zwrotów w przypadku artykułów zakupionych za pośrednictwem sieci, skłania do produkowania opakowań, które nie ulegają zniszczeniu podczas otwierania, aby konsumentom udogodnić zwrot produktów i zmniejszyć ilość odpadów.

Wielu sprzedawców internetowych i firm wysyłkowych stosuje własne warianty opakowań. Przewiduje się jednak, że zostaną stworzone nowe standardy opakowań wspólne dla sprzedawców i dla dostawców – co będzie skutkować usprawnieniem wysyłek.